İnternet ve Sağlık: İnternetin Bilinçli Kullanımı

İnternet birçok alanda kullanıcılarına çeşitli fırsatlar sunan; her türlü bilgi ve belgeye ulaşma imkânı sağlayan, insanların duygu ve düşüncelerini rahatça ortaya koymasına izin veren, kısacası birçok alanda hayatı kolaylaştıran önemli bir bilişim ve iletişim aracıdır. Bu araç, bu platformda sayılan birçok kısım dâhilinde bilinçli, güvenli ve etkin kullanılmadığı takdirde çeşitli yönlerden zararlara uğranılabileceğinden bahsedildi. Bu bölümde de insan sağlığı üstünde internetin etkilerinden bahsedilmeye çalışılacaktır.

Bilgisayar ve internet kullanımının sağlık üstündeki etkilerini 2 başlık altında toplayabiliriz:

1. Fiziksel Sağlık Sorunları
2. Psikolojik Sağlık Sorunları

Bilgi teknolojilerini kullanırken karşılaşılan en belirgin sağlık sorunları arasında fiziksel sağlık sorunları gelmektedir. Kas ve iskelet sorunlarından yeme sorunları ve obeziteye ve göz sağlık problemlerine kadar birçok fiziksel rahatsızlıkla karşılaşılabilmektedir. Bu sıkıntılardan en çok karşılaşılanları;

1. Boyun ve sırt ağrısı
2. Ellerde ağrı ve karpal tünel sendromu
3. Görme bozuklukları
4. Baş ağrısı ve migren
5. Özelikle çocuklarda aşırı kilo alımıdır.

Fiziksel sorunlarla en az düzeyde karşılaşmak için;

• Bilgisayar başında saatler boyunca oturmaktan kaçının, küçük molalar verin, ergonomik koltuk ve sırt destekleyici esnek malzemeler kullanmaya özen gösteriniz.
• Fazla eğilmeden dik bir şekilde masanızda oturmaya çalışınız ve masa-sandalye duruşunu iyi ayarlayınız.
• Bilgisayar ekranının üs kenarı göz seviyesini aşmamalıdır.
• Gözleri dinlendirmek için 45 dakika ekran karşısında geçirildikten sonra 15 dakika gözleri yormayacak, daha az dikkat gerektirecek aktiviteler yapınız.
• Otururken dizlerinizi hafiften yukarıya, bel hizasının üzerine doğru hareket ettiriniz ve tüm vücudunuzun hareket etmesini sağlayınız.
• Bilgisayar başında sürekli yazı yazıyorsanız bazı parmak egzersizleri yapınız ve kollarınızı ara sıra dikine uzatıp çekiniz.
• Aşırı kilo alımı ve diğer fiziksel problemlerin önüne geçmek için her şeyden önce günlük fiziksel hareketinizi artırınız, haftada en az 4 kez ve en az yarım saat egzersiz ve spor yapmaya çalışınız. Fiziksel rahatsızlıkların önüne geçmek için yürüyüş ve yüzme en ideal sporlardandır.
• Fizik tedavi doktorunuzla iletişiminizi koparmayınız ve doktorunuzun dediklerine riayet ediniz.

Fiziksel rahatsızlıklar yanı sıra psikolojik sağlık sorunları belki de fiziksel rahatsızlıklar kadar kolay anlaşılamayan ve tedavi yöntemi daha zaman alıcı ve zor olan sorunlardır. Başlıca psikolojik rahatsızlıklar;

1. Anksiyete (kaygı) bozukluğu
2. İçe dönüklük, stres, asosyallik ve depresyon
3. İnternet bağımlılığı

İnternet kullanımına bağlı gelişen kaygı bozukluğu aynı zamanda öfke ve şiddet davranışlarına da neden olabilir. Özellikle şiddet unsurları içeren siteler, şiddeti ve çeteleşmeyi özendiren sosyal ağlar ve şiddeti, yıkımı başarı olarak tanımlayan site ve oyunlar çocukların duygu durumlarında değişimlere sebebiyet verebilmektedir. Çocuğun özellikle sosyal ağlarda kendisini olduğu gibi yansıtmaması nedeniyle kimlik karmaşası yaşamasına, sanal arkadaşlıklar ve ilişkiler çocuğun kalabalık bir sanal ortamda kendini yalnız hissetmesine neden olabilmektedir.

Stres, içe dönüklük ve depresyonla başa çıkmak için birey olabildiğince olumlu düşünmek, bilgisayar ve internet başında zaman sınırlamasını kontrol ederek, sosyal ortamlara girme, spor yapma ve kitap okuma gibi faaliyetlere kendini özendirmesi gerekmektedir. Ayrıca bütün gün boyunca internette kalan ve sigara/alkol gibi alışkanlıkları olan insanlar bu alışkanlıklarını kontrol etmelidirler.

Bu bağımlılık kişinin bilgisayar başında kendini kontrol edememesi ile çeşitli yönlerden tespit edilebilir. Bunlar:

1. Bireyin zaman mefhumunu yitirmeye başlaması
2. Bireyin internete bağlanması engellendiğinde anormal davranışlar sergilemeye başlaması
3. Sosyal yaşamdan kopuşların başlaması ve içe dönüklüğün artması

İnternet bağımlısı olan insanlarda en çok karşılaşılan rahatsızlıklar, fiziksel sağlık sorunları, uyku düzeninin bozulması, depresyon, madde bağımlılığı, kişilik bozukluklar, cinselliğe düşkünlük ve dikkat eksikliğidir. İnternet bağımlılığı henüz üzerinde uzlaşma sağlanamamış bir olgu olmakla birlikte, İnternet bağımlılığının anlaşılması için eldeki bağımlılık anlayışları kullanılabilecek durumdadır. Bağımlı insan elindeki bağımlı nesne olmadan yaşayamayacağını düşünür. Bu yüzden, internet bağımlılığının teşhis ve tedavisinin kişilik yapısına yönelik olarak yapılması gerekmektedir.

BT araçları ve sağlık ile ilgili diğer önemli bir konu elektromanyetik dalgalardır. Dünyada elektromanyetik alanlar doğal olarak bulunmaktadır. Ancak 20. yüzyılda insan eliyle oluşturulmaya başlanan elektromanyetik alanların sağlık üzerindeki etkisi tartışılmalı bir hal almaya başlamıştır. Bu konuda elektromanyetik dalgaların bir zararı olmadığı görüşü hâkim olduğu gibi zararlı olduğuna dair görüşler de mevcuttur. Bu konuda Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun “Elektromanyetik Dalgalar ve Sağlık” köşesini okuyabilir ve kullandığınız telekomünikasyon cihazlarının uyması gereken elektromanyetik alan şiddet limitlerine aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz:

https://tuketici.btk.gov.tr/tr-TR/Sik-Sorulan-Sorular/Haberlesme-Cihazlari-ve-Saglik

https://tuketici.btk.gov.tr/tr-TR/Sik-Sorulan-Sorular/Baz-Istasyonlari